به قلم سید محمدرضا مهدویان
توسعه روستايي در يك نگاه كلي مفهومي چند بعدي است كه در برگيرنده رشد كشا ورزي فعاليت هاي وابسته به آن وساير زيريناهاي اقتصادي، اجتماعي مهمتر از همه، توسعه منابع انساني در مناطق روستايي می باشد در دنیای امروز رسیدن به اهداف توسعه بدون توجه و استفاده از زنان امري كاملا محال به نظر مي رسد به بیان دیگر توسعه منابع انسانی عامل كليدي پيش شرط ضروري براي دستيابي به توسعه پايدار روستايي به شمار می رود از آنجایی که امروزه بحث اقتصاد مقاومتي، بسيار مورد توجه قرار گرفته شاه كليد دستيابي كشور به اقتصادي درون زا و برون نگر می باشد، ضرورت توجه پیش از پیش به نقش زنان در تحقق اقتصاد مقاومتي دو چندان می شود. متاسفانه پس از ابلاغ سیاستهای كلي اقتصاد مقاومتي توسط رهبري، ابعاد بسياري از اين مهم، مغفول مانده و ضرورت واکاوی مفهوم اقتصاد مقاومتی و از آن مهمتر تبيين نقش زنان در توسعه روستايي واقتصاد مقاومتي ييش ازپيش احساس میشود . در مقاله حاضر ضمن بررسی مفاهيم توسعه روستايي، واکاوي مفهوم تعاريف اقتصاد مقاومتي انجام خواهد گرفت در نهایت بررسی نقش زنان در توسعه روستايي كه از الزامات تحقق اقتصاد مقاومتي ميياشد هدف اصلی نگارش مقاله حاضر نیز می باشد انجام خواهد پذیرفت.
واژگان كلیدی: زنان، توسعۀ روستایی، اقتصاد مقاومتی.
1- مقدمه
در چند دهه اخير مشاركت مردم ویژه گروههای ضعيف حاشيه اي در برنامه هاي توسعه مورد توجه جدي برنامه ریزان و مجریان توسعه قرار گرفته است يكي از اين گروهها، زنان به ویژه زنان روستایی بوده است نگاهی به نگرش ها و رهیافتهای موجود در زمينه زنان و توسعه در جامعه امروزي جهان بیانگراين نكته است كه امروزه به جای تاکید برمفهوم زنان در توسعه، عمدتاً بر مفهوم جنسيت توسعه تأكيد ميشود . توسعه واقعی بدون استفاده از ذخیره عظیم نيمي از پيكره جامعه، يعني زنان امري غيرممكن خواهد بود. در حوزه توسعه روستايي نیز زنان از قابلیت بالایی جهت پيشبرد اهداف برخوردار هستند. توسعه رو ستايي، راهبردي براي بهبود زندگي اقتصادي اجتماعي روستاييان فقیراست وزنان روستایی به دلیل وظايف و نقشهاي متعددي كه در روستا برعهده دارند، نیروی عمده ای برای ایجاد تحول و منبعي بالقوه براي پيشبرد اقتصاد روستايي و افزايش هرچه بيشتر نرخ رشد تولیدات غذایی محسوب می شوند بنابراین اگر نقش و جايگاه انساني را به عنوان اساس محور توسعه يپذيريم، منطقاً بايد نقش و جایگاه زنان به عنوان سرمايه انساني جوامع در فرايند توسعه را نيز پذيرا باشیم . با مطرح شدن ارتقاء سرمايه انساني به عنوان زیر بنای توسعه انسانی توجه به زنان در برنامه ريزي توسعه بيش ازپيش ضرورت یافت و تلاش برای بهبود شاخص های توسعه حساس به جنسیت آغاز شد تا جايي كه يكي از اهداف هشتگانه توسعه هزاره سوم ملل متحد برابري جنسيتي توانمندسازی نام گرفت اكنون برنامه ریزی جنسيتي، در فرايند توسعه، امري ضروري است و از آنجا که نقش انکارناپذیری در فرآیند توسعه برعهده دارند و بدون محاسبه نیمی از نیروی انسانی جامعه دستيايي به توسعه پایدار امری غیر ممکن است . استفاده از توان بالقوه زنان در جهت توسعه ضرورت توانمندسازی آنان را مطرح می سازد هویت دادن به زنان استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه مشارکت فعال آنها در امور مختلف اجتماعي اقتصادي عامل مهمي در انگيزش بيشتر اين نيروي عظيم در چرخه هاي توليد و توسعه است.
2 شاخصه های اصلی:
1.2 اقتصاد مقاومتی: در چند سال اخير با شدت گرفتن تحريمهاي غرب عليه جمهوري اسالمي ايران با هدف متوقف كرد يرنامه هاي صلح آمیز هسته ای ایران واژه اي جديد تحت عنوان اقتصاد مقاومتي به ادبیات اقتصادي و سياسي کشور اضافه و به فراخور حال و روز اقتصاد کشور ما مورد بحث قرار گرته است در واقع اقتصاد مقاومتی روشی يراي مقابله با تحريمها علیه یک منطقه يا كشور تحريم شده مي باشد در شرايطي كه صادرات و واردات هيچكدام يراي آن كشور مجاز نمي باشد اصطلاح اقتصاد مقاومتي اين بار پس از محاصره غزه در سال 2005 كه ناتواني در امر صادرات و در نتیجه کشت بسیاری از محصولات كشا ورزي را كاهش داده بود استفاده شد و ضوابط و معيارهاي حاکم بر مفهوم اقتصاد مقاومتی شناسایی گردید در ایران این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در سال 1389 مطرح گردید در این دیدار ایشان اقتصاد مقاومتی را معنا و مفهوم از کارآفرینی معرفی برای نياز اساسي كشور به کارآفرینی نیز به دودلیل آمادگی کشور جهش فشار اقتصادي دشمنان را معرفي مينمايند ( جعفرزادگان ، حبيبي، 1391 )
2.2 توسعۀ روستایی:
توسعه روستايي مفهومي جامع چند بعدي بوده كه در برگيرنده رشد كشاورزي و فعالیتهای وابسته به آن همچون صنایع دستی و صنایع روستایی ، زيربناهاي اقتصادي اجتماعي، و تسهیلات مربوط و مهم تر از همه توسعه منابع
انساني در مناطق روستايي است استراتژيهاي توسعه روستايي بر هفت هدف مشخص بنا نهاده شده اند که عبارتند از : رشد تولیدات کشاورزی ، استفاده بهتر از منايع كمياب، كاربرد بهينه سرمايه، ايجاد فرصت های شغلی ، توزیع مجدد درآمد ، ارتقاء سطح زندگي و مشاركت جمعيت روستايي در تمشيت امور در جامعه ، بدین ترتیب زنان روستایی ياتوجه يه نقش مسئوليتهايي كه در محیط مزرعه و منزل دارند عهده داروظایف تولیدی و خدماتی مختلفی ميباشند كه مسلماً در نيل به توسعه روستايي بسيار مؤثر ميباشد ( وثوقي، ايماني، 1389 ).
3.نقش و جایگاه زنان در اقتصاد، توسعه و رشد
زنان نقش انكارناپذيري در فرايند توسعه برعهده دارند بدون محاسبه نيمي از نيروي انساني جامعه، دستيايي يه توسعه پايدارامري غيرممكن است استفاده از توان بالقوه زنان در جهت تحقق توسعه، ضرورت توانمندسازي آنها را مطرح ميسازد ( رضايي، 1388 )
امروزه صرفاً ابعاد مادي اقتصادي توسعه مطرح نيست توسعه يافتگي همه جانبه، توسعه پايدار و انسانی را نيز در يرميگيرد به همين دليل است كه موضوع زن و جنسيت در مباحث توسعه اهميت یافته است در واقع اگر از توسعه
تعريفي صرفاً اقتصادي، كوتاه مدت يك سونگر داشته ياشيم، شايد ارتباط قابل توجيهي با نگرش جنسيتي نداشته باشد، اما در تعريفي جامع، فراگير چندجانبه از توسعه، كه صرفاً اهداف اقتصادي مدنظر نيست اهداف توسعه همه جانبه
يعني همان توسعه پايدارانساني مورد توجه قرارميگيرد، جايگاه تفكيكهاي مهمي از جمله تفكيك جنسيتي بيشتر
نمودار ميشود ( رضايي، 1388 )
در چند دهه اخير مشاركت مردم به يژه گروههاي ضعيف حاشيه اي در برنامه توسعه مورد توجه جدی برنامه ریزان و دست اندرکاران توسعه قرار گرفته است . يكي از اين گروهها، زنان به ويژه زنان روستايي بوده است . نگاهي به
نگرش ها و رهيافت هاي موجود در زمينه زنان و توسعه در جامعه امروزي جهان ييانگر اين نكته است كه امروزه به جای تأكيد ير مفهوم زنان در توسعه عمدتاً ير مفهوم جنسيت و توسعه تأكيد می شود. ( عفتی ، 1386 )
بنابراین اگر نقش جايگاه انساني را به عنوان اساس محور توسعه يپذيريم، منطقاً بايد نقش و جايگاه زنان به عنوان نیمی از سرمایه انسانی جوامع در فرآیند توسعه را نیز پذیرا باشیم . با مطرح شدن ارتقاء سرمایه انسانی به عنوان زیر بنای توسعه انسانی ، توجه به زنان در برنامه ریزی توسعه بیش از پیش ضرورت یافت و تلاش برای بهبود شاخص های توسعه حساس به جنسیت آغاز شد تا جایی که یکی از اهداف هشت گانه توسعه هزاره سوم سازمان ملل متحد يرايري جنسيتي و توانمندسازي نام گرفت . اکنون يرنامه ريزي جنسيتي، در فرايند توسعه، امري ضروري است ( رضايي، 1388 )
اگرچه تعاريف متعدد گوناگوني از توسعه شده است، اما در يك جمع بندي كلي ي از اين تعاريف کلی می توان گفت : توسعه يعني فراهم شد زمينه هاي لازم برای بروز و ظهور ظرفیت ها و قابليتهاي عناصر مختلف در اجتماع و میدان یافتن آنها يراي دستيايي يه پيشرفت افزايش توانايي هاي كمي و كيفي سياسي، اقتصادي واجتماعي در بطن جامعه و حکومت ( زنجانی زاده ، 1372 )
همانگونه که از این تعریف بر می آید توسعه نه منحصر به توسعه اقتصادی یا سیاسی است و نه صرفا در برگیرنده شاخص های کمی رشد می باشد . در واقع توسعه گذشته از آنچه به تعبیر هابرمانس عقلانیت ابزاری نامیده می شود و شامل رشد اقتصادی و گسترش تواناييهاي ايزاري افزايش توليد و ارتقا سطح رفاه مادی است . عقلانیت فرهنگی يا عقلانيت ارتباطي را نيز دريرمي گيرد که به معنای گسترش زمینه های عقل ومنطقگرايي، مفاهمه و ایجاد ارتباط ط افزايش ظرفيتهاي گفتماني ميباشد توسعه در ابتدا به معنای رشد اقتصادی بود و هدف تئوریهای توسعه نیز تسریع رشد اقتصادی در کشورهای توسعه نیافته بود . در چنین شرایطی دولت تنها نماینده اجرای برنامه های توسعه و نظارت بر آنها محسوب می شد اما به تدریج و با معلوم شدن نقاط ضعف برنامه های گذشته مفهوم توسعه و عوامل اجرا کننده آن دستخوش تحول شد به ویژه آنکه مشخص شد نبود ساختارهای کارآمد اجتماعی در جهان سوم رشد اقتصادی آنها را تحت تاثیر قرار داده است به این ترتیب ابعاد اجتماعی توسعه مورد توجه قرار گرفت و رفع نیازهای مادی ، فرهنگی و اجتماعی انسان نسبت يه مردان يه دلايل خاص روانشناختی و الگوهاي رفتاري، نابودی محیط زیست را زودتر درک کرده نسبت به آن واكنش نشان ميدهند از این رو برنامه ریزان توسعه در سالهاي اخير به نقش زنان در توسعه به خصوص توسعه پايدار روستايي توجهي فراوان مبذول داشته اند (رحيمي، 1380 )
1.3 نقش زنان در توسعه
اغلب ديدگاههاي مريوط يه نقش زن در توسعه كه در نوشته هاي پس از جنگ جهاني دوم تا نیمه های دهه 1960،
منعكس شده است، مفهوم زن را يه منزله يك جنس نگريسته و به تفاوت های زیست شناختی میان زن و مرد توجه
داشتند. در اين چارچوب زن موجودي با مشكلات و مسائل خاص خود و جدا از مرد دیده می شد . به این ترتیب برنامه هاي توسعه مبتني بر رویکرد زن در توسعه نيز به اعطاي امتيازاتي به زنان دريافت سهمي از منافع به دست آمده تاکید داشت . مفهوم جنسیت با این استراتژی مطرح شده که نشان می دهد جایگاه نابرابر زنان در جهان امروز به دلیل خصوصیات بیولوژیکی آنان نبوده است . جنسیت نتیجه قواعد ، سنت ها و روابط اجتماعی در جوامع و فرهنگهاست که همگی تعیین کننده رفتار زنانه مردانه وسهم زنان و مردان از قدرت می باشد ( رضايي، 1388 ) توسعه واقعی بدون استفاده از ذخيره عظيم نيمي از پيكره جامعه، يعني زنان امري غيرممكن خواهد يود در حوزه توسعه روستايي نيز زنان از قابليت بالایی جهت پيشبرد اهداف يرخوردارهستند توسعه روستايي راهبردي براي بهبود زندگي اقتصادي اجتماعي روستاييان فقيراست زنان روستايي به دليل وظايف و نقشهاي متعددي كه در روستا برعهده دارند، نيروي عمده اي يراي ايجاد تحول منبعي بالقوه براي پيشبرد اقتصاد روستايي و افزايش هرچه بيشتر نرخ رشد تولیدات کشاورزی محسوب ميشوند ( پاسبان ، 1388 )
2.3 نقش زنان در توسعۀ روستایی
توسعه روستايي مفهومي جامع چند بعدي بوده كه در برگيرنده رشد كشاورزي فعالیت های وابسته به آن همچون صنایع دستی و صنایع روستایی، زيربناهاي اقتصادي اجتماعي، خدمات اجتماعي و تسهیلات مربوطه و مهم تر از
توسعه منابع انساني در مناطق روستايي است استراتژيهاي توسعه روستايي برهفت هدف مشخص بنا نهاده شده اند كه
عبارتند از: رشد تولیدات كشا ورزي، استفاده بهتر از منابع كمياب، كاربرد بهينه سرمايه، ايجاد فرصتهای شغلی توزیع مجدد درآمد، ارتقاء سطح زندگي مشاركت جمعيت روستايي در تمشيت امور در جامعه ، بدین ترتیب زنان روستایی باتوجه به نقش مسئوليتهايي كه در محیط مزرعه و منزل دارند عهده دار وظایف تولیدی و خدماتی مختلفی ميياشند كه مسلماً در نيل به توسعه روستايي بسيارمؤثرميياشد ( وثوقي، ايماني، 1389) اهمیت توسعه روستایی نقش حياتي در پيشبرد كشورها به ويژه كشورهاي درحال توسعه برهيچكس پوشيده نيست به باور کارشناسان و دست اندرکاران امر پژوهش ، اين مهم بيش از هر چيز دیگر توسعه منابع انساني است در اين راستا، دستيايي يه توسعه واقعی بدون استفاده از ذخيره عظيم نيمي از پيكره جامعه يعني زنان ، امري غيرممكن خواهد بود به ديگر سخن، يكي ازشاخص هاي نوسازي اقتصاد ملي توسعه اجتماعي، مشاركت زنان نحوه ايفاي نقش آنان در ساختارهاي اقتصادي است با توجه به اين مهم، آمار و ارقام نشان ميدهد هنوز در كشور ما، به دليل گوناگون فرهنگي، اجتماعي اقتصادي تعادل مطلوب قابل قبولي در امر مشارکت عادلانه زنان به خصوص زنان روستایی در جهت توسعه و بروز خلاقیت
استعدادهاي آنان يرقرار نشده است اين در حالي است كه بررسي مطالعات گوناگون نشان ميدهد زنان به ويژه در مناطق روستايي نقش مهمي در توليد روستايي برعهده دارند زنان روستایی به دلیل وظایف نقش مهمی در تولیدات روستایی برعهده دارند، نيروي عمده اي براي ايجاد تحول منبعي بالقوه براي پيشبرد اقتصاد روستايي افزايش هرچه ييشتر نرخ رشد تولیدات مواد غذايي محسوب ميشوند اين امر سبب شده است در سياستهاي نوين ملي، منطقه اي روستایی از فعالیت زنان حمايت و پشتيباني به عمل آيد ( پاسبان ، 1388 )
در اين ميان به منظور دستيايي به اهداف توسعه روستايي، حضور زنان در فعاليتهاي مختلف اقتصادي اجتماعي حائزاهميت ميياشد زنان روستايي ايراني تقريباً تمام فعاليتهاي مربوط به اداره منزل، تربيت نگهداري فرزند، تهیه و
تبديل مواد غذايي را به عهده داشته نقش قابل ملاحظه ای درفعاليتهاي كشاورزي توليد صنایع دستی دارند زنان روستایی در فعاليتهاي مختلفي مشاركت دارند مشاهدات نشان ميدهد كه در حال حاضراهم فعاليت زنان روستایی عبارتند از كشاورزي باغداري، پرورش دام، طيور، زنبورعسل، كرم ابريشم، و صنایع دستی مانند قالی ، گليم، حصير، سوزن دوزي وغيره همينطور فعاليتهاي مربوط به مديريت خانه نگهداري بچه ها است نقش زنان در
فعاليتهاي كشا ورزي درواحدهاي دهقاني كوچك كه هنوزهم تعداد ها به مراتب بیش از واحدهای بهره برداری يزرگ است چشمگير ميباشد فعاليتهاي مربوط به كشاورزي زنان را ميتوان به آماده سازی زمین ، کاشت ، داشت ، يرداشت، نگهداري محصول ، تهيه خشكبار وصنايع تبديلي تقسيم كرد ( معروفی، 1374 ) هويت دادن به زنان ،
استقلال يخشيدن به آنان و فراهم كردن زمينه مشاركت فعال آنها در امور مختلف اجتماعي اقتصادي عامل مهمي در
انگيزه ييشتر اين نيروي عظيم در چرخه هاي توليد توسعه است در روستا هر خانواده به عنوان یک واحد تولیدی
قلمداد ميشود زنان روستايي يكي از بنیادهاي اساسي اين واحد محسوب ميشوند ( صفايي، كاظميان ، 1392 )
بااينكه ضرورت الزام اقتصادي اشتغال مشاركت زنان در فعاليتهاي اقتصادي همواره در تاريخ پيشرفت جوامع بشري مطرح يوده، لكن هنوز در كشور ما يين زنان مردان تعادل مطلوب قايل قبولي در اين زمينه در فعاليت هاي مختلف ايجاد نشده است اين امر به علل مختلف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي سياسي كشور از گذشته تا يه حال مربوط مي شود ( بزي، رئيسي، 1390 ) زنان در جوامع در حال توسعه نقش چشمگيري را دراقتصاد روستا ايفاء مي كنند؛ اما شواهد فراواني حاكي از این است كه سياستهاي توسعه بكار رفته در مناطق روستايي منجر به خارج شدن تعداد زيادي از زنان خصوصاً زنان تحصيلكرده از بازار كار روستايي شده است مشاركت زنان روستايي خصوصاً زماني كه عنوان سرپرست خانوار را دارند، حساستر ميشود با توجه به اينكه روستا يك مكان مناسب يراي كشاورزي فعاليتهاي جانبي وابسته به آن است ميتوان گفت كه نقش زنان در روستاها ييشتر معطوف به اين نكته يوده در صورت توسعه بخش کشاورزی در روستاها امكان نهادينه كردن زيرساختهاي مناسب ميتوان نگاه درستي يه فرايند توسعه داشته باشيم ( بزي، رئيسي، 1390 ) .
4 اقتصاد مقاومتی ضرورت امروز اقتصاد ایران
اقتصاد هر كشوي براساس پايه هايي شكل گرفته است، براين اساس اقتصاد مقاومتي داراي پايه اساسي ميباشد كه
عبارتند از افزايش بهره وري كاهش ريخت پاش ها ( جعفري، هنگري، 1391 )همانطور كه رهبري بيان كرده اند ،
اقتصاد مقاومتي يعني اقتصادي كه در شرايط دشمنيها وخصومتهاي شديد ميتواند تعيين كننده رشد شكوفايي كشور باشد درواقع تحريمها مهمترين عامل در مطرح شدن اقتصاد مقاومتي هستند
پرداختن به موضوع اقتصاد مقاومتي يه دلايل مختلف امري مهم و ضروري است از يك طرف دشمنان ملت ايران تلاش دارند تا نسبت به درهم ريختگي اقتصاد ايران اقدام كنند و از ناحيه اقتصاد ضرباتي را به ملت ايران وارد كنند ازطرف ديگر مقاومت دراقتصاد نسخه اي كارساز براي عبور از اين مرحله است از سويي ديگر موضوع اقتصاد مقاومتي موضوعي بسيار بديع جديد بكر است تجربه منتشر شده مكتوبي در مورد آن وجود ندارد قاعدتاً بايد جوانب
يررسي مورد توجه قرار گيرد از منظري ديگر براي كشور جمهوري اسلامي ايران كه مصمم است اقتصاد تك محصولي مبتني بر درآمد نفت را متحول نموده به سمت عدم وابستگي به نفت حركت كند، موضوع اقتصاد مقاومتي يك راهكارنقشه راه سازنده است اقتصاد مقاومتي برنامه اي همه جانبه است تمام مردم مسئولين وظيفه دارند بايد به
وظايفشان عمل كنند نبايد خيلي يكجانبه موضوع را ديد؛ اما نكته ي مهم اين است كه به هر حال فرهنگ باور مسئولين مقدم بر با ور مردم است يعني اگر بنا باشد مسئولین شعار اقتصاد مقاومتي بدهند ولي خودشان به آن اعتقاد
نداشته باشند پس بهتر است بحث را ادامه ندهيم.
5 نتیجه گیری
در اين يخش ابتدا به مرور موانع توسعه روستايي در ايران پرداخته سپس راهكارهايی جهت بهبود وضعيت توسعه
روستايي پررنگتر شدن نقش زنان در توسعه اقتصاد مقاومتي ارائه خواهد شد.
5.1 موانع پیش روی توسعۀ روستایی در ایران:
1. فقدان يك سازمان حمايتي جهت پذيرش مسئوليتهاي يرنامه هاي توسعه روستايي پروژه هاي مرتبط با آن
2. يه طور كلي در يرنامه هاي توسعه ايران ، يرنامه هاي اقتصادي بيشتر جهت گيريهاي سياسي داشته تا جهت گيريهاي اقتصادي در نتيجه اين يرنامه ها يه ندرت منجر يه تغييرات ساختاري در ايعاد سياسي، اجتماعي اقتصادي در میان الزامات توسعه روستايي شده است
3. زنان در جوامع در حال توسعه نقش چشمگيري را در اقتصاد روستا ايفا ميكنند، اما شواهد فراواني حاكي از آن است كه سياستهاي توسعه به كار رفته در مناطق روستايي، منجر يه خروج تعداد زيادي از زنان روستايي، خصوصا زنان تحصيلكرده از بازار كار روستايي شده است
4. يرنامه هاي توسعه در ايران با اين هدف مطرح شدند كه بتوانند مشكلات عقب ماندگي هاي كشور را دربخش هاي
مختلف جبران نمايند بر اين اساس يرنامه ريزان در هنگام تدوين يرنامه به پتانسيلها و امكانات هر يخش سعي مي کنند، برنامه هايي تدوين كنند كه رشد توسعه كشور را تضمين نمايند متأسفانه درهنگام تدوين يرنامه هاي توسعه، بخشهای صنعت و خدمات همواره مورد توجه بيشتري قرار گرفته اين عامل موجب عقب ماندگي بخش
كشاورزي متعاقب آن بخش روستايي شده است
5. فقدان برنامه هاي حمايتي از زنان در فعاليتهاي مختلف، خصوصا در بخش صنايع دستي صنايع روستايي
2,5 پیشنهادات
جهت كاهش فقر توانمندسازي اقتصادي زنان در ايران باتوجه به شرايط فرهنگي، اجتماعي اقتصادي كشورما
همچنين با نگاهي به مسير طي شده توسط كشورهاي توسعه يافته پيشنهادات ذيل ارائه ميگردد:
1. يا يك برنامه ريزي دقيق و مدون ميتوان به تقويت بنيه كاري زنان پرداخت تا با همكاري آنها بتوان در يك مسير
صحيح قدم گذاشت دسترسي روستائيان به آموزش در سطوح مختلف، امكان برخورداري آنان را از فرصتهاي شغلي
مناسب همچنين تجهيزات صنعتي، فني درماني موجب خواهد شد كه شهرها از حالت تمركز جذب
سرمايه هاي داخلي خارجي بیرون رفته امكان توزيع عادلانه منايع تسهيلات ميان شهر و روستا فراهم گردد دولت بجاي تحمل هزينه هاي سنگين كنترل جمعيت شهرنشين، اين هزينه ها را در جهت توسعه روستايي، حمايت از زنان روستايي كه آسیب ييشتري در مواجه با عدم امكانات مي بينند نسبت به مردان از نرخ مهاجرت بسيار كمتري برخوردارند مجبور به انطباق با شرايط موجود استفاده از امكانات موجود مي باشند، به مصرف برساند . در جهان امروز نيل به اهداف توسعه بدون استفاده از توانايي هاي نيمي از افراد جامعه، يعني زنان غيرممكن است.
2. ارزش كار زنان روستايي شهري چه در كشورهاي توسعه يافته چه در حال توسعه همواره از بعد تاريخي مورد غفلت قرار گرفته است در اين راستا فعاليتهايي كه از سوي زن را در يازارهاي محلي همچنين در خانه داري و خدمات خانوارانجام ميگيرد، دراندازه گيري فعاليت هاي اقتصادي كشور ناديده گرفته مي شود به هرحال مطالعات نشان ميدهد كه زنان مولداني فعال يوده در فرآيند توسعه ايجاد ثروت در جهان سهم مهمي دارند اغلب بين 75 تا 80 درصد افراد شاغل در بخش صنايع دستي را زنان تشكيل مي دهند اين مهم، نشان ازين دارد كه يا يك برنامه ريزي دقيق و مدون در يخش روستايي، ميتوان در مرد زنان را افزايش داده متعاقب آن با بهبود وضعيت درآمدي خانوار روستايي سدي محكم در يراير مهاجرتهاي روستا شهري ايجاد كرد.
3. حمايت مالي تسهيلاتي زنان كارآفرين بصورت متمركز ويژه زنان مثلًا ميتوان با ايجاد يك بانك با عنوان بانک زنان کارآفرین بصورت تخصصي ويژه به حمايت از زنان كارآفرين پرداخت.
4. ايجاد مراكز مشاوره ارايه انواع مشاوره بصورت رايگان و فراگير پيشنهاد ميشود مركز مشا ورهاي اقتصادي متشكل از كارشناسان اقتصادي، مديريت كارآفريني بصورت متمركز ضمن مشاوره دادن و راهنمايي افراد به امكان سنجي و تهيه طرح توجيهي در زمينه هاي مدنظر مراجعه كنندگان بپردازند.
5. ايجاد مراكز انجمن هايي براي زنان كارآفرين
6. گسترش بيمه هاي اجتماعي و حمايتي زنان
منابع
1. جعفري، انوش ، آهنگري، مريم، 1391 ، استراتژي اقتصاد مقاومتي، همايش ملي بررسي تبيين اقتصاد مقاومتي،
130-142، رشت
2. جعفرزادگان ، امير، حبيبي، احسان الله، 1391، اقتصاد مقاومتي: مفهوم، ضرورت، واقعيت، همايش ملي بررسي
تبيين اقتصاد مقاومتي، 9-18، رشت
3. كياني قلعه سرد، سروش ، ارسلان بد، محمدرضا، 1392 ، كاهش فقر توانمندسازي اقتصادي زنان ، چهارمين كنگره پيشگامان پيشرفت، شيراز
4. بزي، خدارحم، رئيسي، اسلام، 1391، ارزيابي جايگاه نقش زنان در فرآيند توسعه روستايي كشاورزي ايران ، همايش ملي توسعه روستايي، رشت
5. عفتي، محمد، 1380، نقش زنان در معيشت جامعه روستايي يا تأكيد بر فعاليتهاي كشاورزي، چهارمين كنگره پيشگامان پيشرفت، شيراز
6. مومن وفايي، زهرا، كاظميان ، فرزانه، 1392، بررسي نقش جايگاه زنان در توسعه روستايي، اولين همايش سراسري كشاورزي منابع طبيعي پايدار، تهران
7. وثوقي، منصور، ايماني، علي، 1389، ” آينده توسعه روستايي چالشهاي پايداري” نشريه توسعه روستايي، دوره اول شماره 2.
8. رضايي، زهرا، 1388، “توانمندسازي زنان در فرآيند توسعه” پژوهشنامه، شماره 42 ، صفحه 58-82
9. پاسبان ، فاطمه، 1385، “عوامل اقتصادي، اجتماعي مؤثر بر اشتغال زنان روستايي ايران 1383-1347″، نشريه اقتصاد كشاورزي توسعه، سال چهاردهم، شماره 53
10.Esther duflo, (2012). Women Empowerment and Economic development, Journal of Economic Literature, 50(9), 1051-1079.