مدیریت محصول (Product Management) به فرآیند برنامه‌ریزی، توسعه و اجرای استراتژی‌های مربوط به یک محصول اشاره دارد. این حوزه شامل مراحل مختلفی است که از ایده‌پردازی و تحقیقات بازار تا طراحی، توسعه و عرضه محصول به بازار را دربرمی‌گیرد.
وظایف مدیر محصول معمولاً شامل موارد زیر است:
- تحقیقات بازار: جمع‌آوری اطلاعات درباره نیازها و خواسته‌های مشتریان و تحلیل بازار برای شناسایی فرصت‌ها.
- تعریف استراتژی محصول: تعیین اهداف و ویژگی‌های محصول و تدوین برنامۀ کلی برای توسعه آن.
- همکاری با تیم‌ها: همکاری نزدیک با تیم‌های مختلف از جمله مهندسی، طراحی، بازاریابی و فروش برای اطمینان از اجرای صحیح استراتژی محصول.
- مدیریت چرخه عمر محصول: نظارت بر مراحل مختلف عمر محصول از ایده‌پردازی تا بازنشستگی، و انجام تغییرات لازم براساس بازخورد مشتریان و شرایط بازار.
- تحلیل عملکرد: ارزیابی موفقیت محصول با استفاده از داده‌ها و تحلیل‌های عملکردی و مالی.
مدیریت محصول به عنوان یک نقش کلیدی در سازمان‌ها به شمار می‌رود، زیرا این افراد پل ارتباطی بین نیازهای مشتریان و تیم‌های داخلی هستند و باید بر کیفیت و تناسب محصول نظارت کنند.
چگونه باید مدیریت محصول انجام دهیم؟
مدیریت محصول یک فرآیند پیچیده و چند مرحله‌ای است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، تحقیق و همکاری با تیم‌های مختلف دارد. در ادامه، مراحل کلیدی برای انجام مدیریت محصول به صورت مؤثر آورده شده است:
1. تحقیقات بازار
- جمع‌آوری اطلاعات: از روش‌های مختلف مثل نظرسنجی‌ها، مصاحبه‌ها و تحلیل رقبا استفاده کنید.
- شناسایی نیازها: نیازها و خواسته‌های مشتریان و بازار را شناسایی کنید.
2. توسعه یک استراتژی محصول
- تعریف مأموریت و چشم‌انداز: هدف‌های کلی و چشم‌انداز محصول را مشخص کنید.
- توسعه نقشه راه محصول: زمان‌بندی‌های اساسی و مراحل توسعه محصول را تعیین کنید.
3. توسعه محصول
- همکاری با تیم‌های داخلی: با تیم مهندسی، طراحی و بازاریابی برای توسعه محصول همکاری کنید.
- پیاده‌سازی ویژگی‌ها: ویژگی‌ها و قابلیت‌های اصلی محصول را تعریف و طراحی کنید.
4. آزمایش و ارزیابی
- آزمایش‌های اولیه: قبل از عرضه کامل، محصول را آزمایش کنید تا اشکالات و ایرادات را شناسایی کنید.
- جمع‌آوری بازخورد: از کاربران اولیه و ذینفعان بازخورد بگیرید و تغییرات لازم را اعمال کنید.
5. عرضه محصول
- برنامه‌ریزی عملیات عرضه: استراتژی‌های بازاریابی و فروش را برای بازار هدف تعریف کنید.
- آموزش تیم‌های فروش: اطلاعات لازم را به تیم‌های فروش و پشتیبانی انتقال دهید تا بتوانند به مشتریان کمک کنند.
6. مدیریت چرخه عمر محصول
- تحلیل عملکرد: به طور مستمر عملکرد محصول را ارزیابی کنید و بر اساس داده‌ها تصمیم‌گیری کنید.
- به روزرسانی و بهبود: بر اساس بازخوردها و داده‌ها، ویژگی‌های جدید را اضافه کنید یا محصول را بهبود دهید.
7. برقراری ارتباط و همکاری
- ارتباط با ذینفعان: به‌طور منظم با ذینفعان و تیم‌های مختلف ارتباط برقرار کنید و از نظرات آنها بهره‌برداری کنید.
- گزارش‌دهی: پیشرفت و موفقیت‌های محصول را به ذینفعان گزارش دهید.
مدیریت محصول یک فرآیند تکراری است که نیاز به انعطاف‌پذیری و توانایی تطبیق با تغییرات بازار دارد.
مدیریت محصول شامل چه چیزهایی می‌شود؟
مدیریت محصول شامل نظارت بر استراتژی محصول و توسعه آن برای برقراری تعادل میان سه عنصر مهم است:
- تجربه کاربر؛
- اهداف تجاری؛
- امکان‌سنجی فنی.
در یک شرکت، مدیر محصول موظف به برقراری این تعادل است. در حالی که تیم‌ها متمرکز بر «چگونگی» تولید یا ارتقای یک محصول هستند، شخصی که وظیفه‌ی مدیریت محصول را بر عهده دارد، تمرکز خود را روی «چرایی» می‌گذارد. آنها در هر مرحله از فرایند توسعه محصول حضور داشته تا اطمینان حاصل شود محصولات منفعتی را به مشتری انتقال می‌دهند.
تمرکز مدیر محصول بسته به نیاز تیم‌های مختلف تغییر می‌کند. بطور مثال، اگر تیم توسعه در فرایند مدیریت محصول نیاز به کمک برای آراسته سازی لیست بکلاگ (Backlog Grooming) داشته باشد، مدیر محصول به میان کار می‌آید تا به اصلاح داستان‌های کاربر (User Stories) کمک کند. اگر این موارد در بخش فنی به طور مناسب اجرا شوند، مدیران محصول تمرکز خود را در جایی دیگر می‌گذارند؛ بطور مثال، با تیم بازاریابی ملاقات نموده تا در رابطه با استراتژی بازاریابی و پیام‌رسانی بحث کنند.
مدیریت محصول چه چیزهایی را شامل نمی‌شود؟
شرکت‌هایی وجود دارند که مدیران محصول به طور کامل در پی بهره‌وری تیم و فعالیت‌های اجرایی هستند. آنها در جهت شناسایی بهینه‌سازی‌ها در برنامه‌ریزی محصول عمل می‌کنند. اما این مدیریت محصول نیست.
مدیران پروژه و اسکرام‌مسترها در شکل دادن به کار تیم‌های مختلف برای تولید یک محصول فعالیت دارند، اما تمرکز آنها با یک مدیر محصول یکسان نیست. بیایید نگاهی به تفاوت‌ها بیندازیم تا بررسی کنیم چه فعالیت‌هایی در دایره‌ی مدیریت محصول قرار نمی‌گیرند:
- مدیر محصول: متعادل‌سازی تجربه کاربری، کسب‌و‌کار و تکنولوژ‌ی‌ها برای حل مشکلات مشتری و ساختن محصولی موفق؛
- مدیر پروژه: هماهنگی و بهینه‌سازی منابع برای اطمینان از اینکه چشم‌انداز محصول به مؤثرترین شکل ممکن اجرا شده است؛
- اسکرام‌مستر: رهبری یک تیم چابک و از سر راه برداشتن موانع برای دستیابی به موفقیت.
چه کسانی در فرایند مدیریت محصول نقش دارند؟
مدیر محصول با تیم‌های مختلف و ذینفعان همکاری می‌کند تا نیازهایی که از طریق محصول معرفی خواهند شد را متعادل سازد:
- مشتریان و کاربران برای درک فرصت‌ها و مشکلاتی که باید حل شوند؛
- رهبران تجاری و سهام‌داران داخلی برای فهمیدن نیازهای تجاری؛
- طراحان UX برای تنظیم جریان کاربر (User Flow) و رفع مشکلات کاربری؛
- مهندسین و تیم‌های محصول برای توسعه محصولات؛
- بخش پشتیبانی از مشتری و تیم‌های موفقیت برای فهمیدن اینکه مشتریان در کدام قسمت‌ها دچار مشکل هستند.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
فرایند مدیریت محصول چیست؟
این فرایند با درک مشکلی که سعی دارید برای مشتری حل‌وفصل کنید آغاز می‌شود. مدیر محصول، مسئول این است که تمام تصمیم‌گیری‌ها را حول برطرف کردن مشکلات محصول متمرکز کند.
درک صریح از اینکه یک محصول چه مشکلاتی را از مشتری حل خواهد کرد مهم‌ترین بخش مدیریت محصول است. مدیران محصول برای شناسایی اینکه محصول چه کمکی می‌تواند بکند، نیازمند تصویر واضحی از سفر مشتری در طی مسیر محصول هستند. برای انجام مؤثر این موضوع، تحقیقات بازاریابی را اجرا نموده و به طور منظم و مستقیم با مشتریان صحبت می‌کنند. آنها در مورد نیاز مشتریان فرضیات نمی‌سازند، بلکه سؤال‌هایی جهت شفاف‌سازی می‌پرسند.
گام بعدی در فرایند مدیریت محصول ، توسعهی فرضیهی چگونگی حل کردن مشکل و اجرای اعتبارسنجی فرضیه است. بطور مثال فرضیه‌ای را توسعه می‌دهید که در آن ویژگی جدیدی در فیلتر باعث می‌شود مشتریان، بستر سایت شما را ساده‌تر پیمایش کنند. احتمالاً مدلی آزمایشی از ویژگی جدید ساخته و تست AB را با گروه کوچکی از مشتریان اجرا نموده تا تعیین کنید آن ویژگی کاربردی است یا خیر.
سپس، زمان پیاده‌سازی است. در این مرحله، مدیر محصول یک استراتژی محصول را توسعه داده و نقشه راه آن را برای همسوسازی تیم روی کاری که نیاز به انجام آن است تهیه می‌کند. آنها تیم را به سمت ساخت حداقل محصول قابل ارائه (MVP) یا حداقل محصول دوست‌داشتنی (MLP) هدایت کرده و مطمئن می‌شوند که هیچ‌کس از مشکلات مشتری غفلت نکند.
پس از هر تغییر، آزمایش روی محصول چندین بار تکرار می‌شود. مدیران محصول از تست‌های کاربری روی داده‌ها (مانند نرخ تعامل یا نرخ کلیک بر روی محصول) بهره برده تا مشخص کنند کاربران چگونه به محصول یا ویژگی جدید واکنش نشان می‌دهند.
مدیریت محصول با توسعه محصول جدید پایان نمی‌یابد. مدیران محصول در تمام مراحل چرخه عمر محصول مشغول هستند:
- معرفی (Introduction): مدیر محصول به توسعه و راه‌اندازی محصول کمک می‌کند؛
- رشد (Growth): مدیر محصول به تیم‌ها کمک می‌کند تا آزمایش‌های روی محصول را برای حصول اطمینان از افزایش فروش تکرار نمایند؛
- تکامل (Maturity): مدیر محصول روی حفظ مشتریان و حفظ کارآمدی محصول تمرکز دارد؛
- افول (Decline): مدیر محصول در خصوص نگه‌داشتن محصول در بازار، حذف محصول از بازار، یا روانه کردن نسخه جدیدی از محصول به بازار تصمیم می‌گیرد.
گام‌های خلق استراتژی محصول کدامند؟
اکنون که دریافتید مدیریت محصول چیست و با فرایند آن نیز آشنا شدید، به استراتژی محصول می‌پردازیم. وظیفه کلیدی مدیران محصول، ساختن استراتژی برای محصول جدید است. استراتژی، نمای کلی را به تیم‌ها نشان می‌دهد تا همگی همسو بمانند.
این‌ها گام‌هایی هستند که یک مدیر محصول در راستای ساختن یک استراتژی محصول بر می‌دارد:
۱. تحقیق در مورد مشتری، بازار و رقابت
۲. تهیه بیانیه موضع‌گیری که مشخصات زیر را داشته باشد:
- شخصیت مشتریان را تعیین کند. (اهداف آنها، دغدغه‌ها و مشکلات)؛
- چشم‌انداز محصول را تعیین کند. (محصول چگونه مشکل مشتری را حل می‌کند)؛
- شرح دهد که چرا محصول بهتر یا متفاوت از محصولات رقبا است.
۳. اهدافی را مشخص کنید که بطور خلاصه نشان دهد چطور تشخیص می‌دهید که محصول به مفاد بیانیه موضع‌گیری دست یافته است یا خیر.
۴. شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) را تعیین کنید که به تفصیل شرح دهند از چه معیارهایی برای سنجش پیشروی به سمت هدف استفاده می‌کنید.
پس از ساختن استراتژی محصول، مدیر محصول نقشه راه آن را با گام‌های توسعه مفصل‌تر تهیه می‌کند.
مهارت‌های کلیدی برای مدیریت محصول کدامند؟
برای دستیابی موفقیت‌آمیز به عملکردهای مدیریت محصول، نیاز به درک مطمئنی از مشتریان، اهداف تجاری سازمان و فناوری به‌کاررفته برای ساخت محصولاتتان دارید. مهارت‌های مدیریت محصول به شما اجازه می‌دهد تا از این دانش برای هدایت تیم‌ها در حل مشکلات مشتریان بهره ببرید.
حل مشکل در مرکز توسعه محصول قرار دارد. مدیران محصول برای این که بفهمند محصول با ارائه‌ی چه راه‌حلی مشکل مشتری را حل می‌کند، نیاز به مشارکت با تیم دارند؛ به‌گونه‌ای که برای مهندسین معقول باشد و اهداف تجاری را تحقق ببخشد.
برای مدیریت محصول نیازمند مهارت های ارتباطی عالی هستید. شما به عنوان مدیر محصول لزوماً دارای قدرت و نفوذ نخواهید بود، چون تیم‌ها مستقیماً به شما گزارش نمی‌دهند. این بدان معناست که باید با به‌دست آوردن حمایت افراد از طریق قصه‌پردازی و داشتن چشم‌انداز برای محصول، رهبری تیم را به دست بگیرید.
همچنین تفکر منطقی و استراتژیک نیز برای مدیریت محصول مهم است. برای مدیریت محصول باید داده‌ها را درک کرده و از آنها برای اطلاع‌رسانیِ تصمیم‌گیری خود استفاده کنید. اگر بخواهید به‌جای نقطه نظرات خودتان به‌وسیله‌ی داده‌ها هدایت شوید، باید انعطاف‌پذیر باشید. مدیران محصول در هنگام نگاه به داده‌ها باید گشودگی و پذیرش داشته باشند و اگر اگر اشتباهی کردند، آن را قبول کنند.
جمع‌بندی
مدیریت محصول شامل فعالیت‌هایی برای نظارت بر چرخه عمر محصولات و متمرکز بر ارائه‌ی راه‌حل برای برطرف ساختن نیازهای مشتری است. در این مطلب توضیح دادیم مدیریت محصول چیست ، چه چیزهایی شامل نمدیریت محصول می‌شود، به استراتژی محصول پرداختیم و همچنین پاسخ دادیم مهارت‌های لازم برای مدیران محصول چیست. امیدواریم مطالعه‌ی این مطلب برای شما مفید بوده باشد. نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.